گیربکس‌ها با انتقال قدرت از موتور و منبع تولید انرژی مکانیکی به مصرف کننده، قطعاتی مهم در ساخت لوازم و صنعت محسوب می‌شوند. با توجه به گسترش کاربرد گیربکس‌ها، انواع متعددی از گیربکس پدید آمده‌اند. هر کدام از گیربکس‌ها ویژگی‌ها و کاربرد خاص خود را دارند. گیربکس حلزونی و کتابی دو نوع پرطرفدار از گیربکس محسوب می‌شوند. در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که تفاوت گیربکس کتابی و حلزونی هرکدام چه وظیفه‌ای دارند و کاربردشان چیست.
گیربکس کتابی (مکعبی) چیست و چه کاربردی دارد؟
مشخصه‌ی گیربکس کتابی (مکعبی)، علاوه بر شکل خاص گیربکس که به‌صورت مکعبی هست، کاربرد در صنایع سنگین است. گیربکس‌های کتابی از تعدادی چرخ‌دنده‌ی فولادی (معمولا ۲ تا ۵ محور دنده) که به شکل موازی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند؛ ساخته می‌شوند. این نوع گیربکس‌ها به کمک قانون اهرم‌ها، موجب کاهش تعداد دور ورودی می‌شوند؛ و در عوض، سبب افزایش گشتاور خروجی می‌شوند. متصل‌شدن این گیربکس به دستگاه مصرف‌کننده، به کمک کوپلینگ و محفظه‌اش انجام می‌شود. گیربکس‌های کتابی به‌منظور کارکرد دائم ۲۴ساعته طراحی و تولید می‌شوند. در گیربکس کتابی محور بر روی شافت دستگاه‌های مصرف‌کننده سوار شده و به‌طور مستقیم نصب می‌شود؛ به همین خاطر در ساخت و طراحی شافت، بایستی تحمل وزن گیربکس، مورد توجه قرار گیرد.
گیربکس کتابی به علت به‌کارگیری از چند محور، گشتاور و قدرت بیشتری را تولید می‌کند و عمده‌ترین تفاوت گیربکس کتابی و حلزونی نیز همین مورد است؛ تا جایی که گیربکس‌های کتابی را با عنوان گیربکس صنعتی بزرگ می‌شناسند. کاربرد عمده این گیربکس‌ها در صنایع، در فن‌ها، تسمه نقاله‌ها، پمپ‌ها، بالابرها، فولادسازی، پتروشیمی، سنگ آهن، صنایع بسته‌بندی، صنایع سیمان، ذوب‌آهن و نیز سنگ‌شکن‌ها است. گیربکس‌های کتابی در دو نوع پایه‌دار و محورسوار طراحی و به شکل چند محوره ساخته می‌شوند. گیربکس‌های مکعبی پایه‌دار، با هدف نصب بر روی پایه‌های خود طراحی و تولید می‌شوند. گیربکس‌های کتابی محور سوار نیز، بر روی شافت دستگاه مورد نظر، به‌طور مستقیم نصب می‌شوند.
نام تیپ گیربکس‌های کتابی توسط شرکت‌های سازنده تعیین می‌گردد؛ به عنوان مثال گیربکس چینی با نام NMRV یا RV تعیین می‌گردد. از دیگر تفاوت گیربکس کتابی و حلزونی می‌توان به پایین‌تر بودن مصرف انرژی در مقایسه با گیربکس‌های حلزونی اشاره کرد. قابلیت استفاده در دستگاه‌های سبک و فوق سنگین، دوام بالا و داشتن استحکام بالا نیز از دیگر خصوصیات گیربکس کتابی محسوب می‌شوند.
راه های ارتباطی با فرازین صنعت
گیربکس حلزونی چیست و چه کاربردی دارد؟
گیربکس حلزونی نیز همانند سایر گیربکس‌ها، به منظور افزایش گشتاور، همزمان با کاهش دور موتور، کاربرد دارند. گیربکس‌های حلزونی به عنوان ارزان‌ترین و پرکاربردترین مدل‌های جعبه‌دنده، در دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی سبک، به‌کار گرفته می‌شوند. در گیربکس حلزونی وظیفه انتقال نیرو توسط دو چرخ‌دنده انجام می‌شود. گیربکس حلزونی در واقع گیربکس متصل به موتور است که بنا به کاربرد مدنظر، همراه با الکتروموتور مورد نیاز عرضه می‌گردد.
گیربکس حلزونی به دلیل شباهت ظاهری آن به صدف حلزون، با این عنوان یاد می‌شود. البته مدل‌های دیگری با شکل ظاهری مکعبی نیز ساخته شده است که از لحاظ ظاهری به گیربکس مکعبی یا کتابی شباهت دارند؛ اما همان‌طور که اشاره کردیم، در ظرفیت و قدرت متفاوت هستند. جعبه‌دنده گیربکس حلزونی از یک ماردون و یک چرخ‌دنده برنزی یا آلومنیومی حلزونی شکل با استحکام بالا، جهت دوام و پایداری کامل در شرایط سخت تولید می‌شود. گیربکس حلزونی از یک هاب کروی بلبرینگ و شافت تشکیل می‌شود؛ به‌طوری‌که امکان اتصال مستقیم شافت به الکتروموتور نیز در آن وجود دارد. عمدتا بدنه‌ی گیربکس‌ها از چدن یا آلومینیوم ساخته می‌شود و به این ترتیب در برابر لرزش‌ها مقاوم هستند.
________________________________________________
🔥 فروش ویژه گیربکس SEW 🔥
____________________________________________________________
انواع گیربکس حلزونی بر اساس شافت ورودی و خروجی
گیربکس حلزونی VF:
شافت این دسته از گیربکس‌ها که با نام گیربکس دستی یا گیربکس کوچک نیز از آن‌ها می‌شود، در قسمت ورودی قرار می‌گیرد.
گیربکس حلزونی سری MVF:
در این دسته از جعبه‌دنده‌ها در بخش ورودی، هالوشافت و فلنج اتصال تعبیه شده که این موضوع سبب اتصال هر چه راحت‌تر گیربکس به الکتروموتور می‌شود. این مدل گیربکس در تنور نانوایی، ماشن‌آلات کشاورزی، بالابر و… کاربرد گسترده دارد.
گیربکس حلزونی سری FC:
جعبه‌دنده حلزونی با ورودی شافت و خروجی دارای فلنج است.
گیربکس ترکیب VF و FC:
این گیربکس‌ها دارای شافت ورودی و فلنج خروجی هستند و به این ترتیب مزایای هر دو دسته را داراست. جنس بدنه این گیربکس از آلومنیوم یا چدن ساخته می‌شود.
اصلی‌ترین تفاوت‌های گیربکس کتابی و حلزونی
آشکارترین تفاوت گیربکس کتابی و حلزونی پوسته آن‌هاست. شکل پوسته جعبه‌دنده کتابی سبب می‌شود تا جانمایی ساده‌تری نسبت به حلزونی داشته باشد و بدون تغییر در جهت‌های متفاوت قابلیت نصب را دارد. اما جعبه‌دنده حلزونی اگر لازم باشد در جهت‌های مختلف بسته شود، گاها بایستی تغییراتی صورت گیرد. اما مهم‌ترین تفاوت گیربکس کتابی و حلزونی مربوط به قدرت بیشتر و اندازه‌ی بزرگ‌تر گیربکس‌های کتابی است. در واقع گیربکس کتابی با گشتاورهای زیاد و برای مصارف صنعتی سنگین استفاده می‌شود. به‌طور کلی گیربکس‌های کتابی صنعتی‌تر بوده و دائم کار هستند. به‌خاطر کاربرد بیشتر گیربکس حلزونی، قطعات یدکی جعبه‌دنده حلزونی به مراتب بیشتر از جعبه‌دنده کتابی تولید و در بازار یافت می‌شود.
قطعات گیربکس حلزونی به صورت روتین در برنامه تولید کارخانه‌های سازنده جای دارد اما قطعات مرتبط با گیربکس کتابی بیشتر به صورت سفارشی قابل تولید است. گیربکس کتابی نسبت به گیربکس حلزونی راندمان بالاتری دارد و طراحی آن تا حدودی بهینه‌تر شده است. به طوریکه در شرایط مشابه امکان دارد انتخاب تیپ‌ها روی گیربکس حلزونی و کتابی تفاوت داشته باشد. به عنوان مثال اگر مشخصات الکتروموتور مورد نظر، توان یک اسب بخار و حدود ۱۴۰۰ دور در دقیقه باشد، مطابق با کاتالوگ‌های مربوطه، گیربکس حلزونی سایز VF86و معادل آن نیز گیربکس کتابی سایز W۶۳ یا NMRV63 مناسب خواهد بود.
